ایران به معنی سرزمین آریایی ها و از کشور های تاریخی دنیاست و هجدهمین کشور بزرگ دنیا محسوب می شود. یافته های باستان شناسی کشف شده در بخش های مختلف کشور نشان می دهد که اولین ردپای حضور انسان در دشت ایران به دوران دیرینه سنگی می رسد. سابقه حضور انسان های خرمند در ایران به حدود ۴۰ هزار سال پیش می رسد و در گذشته پر افتخار ایران تمدن های بسیار بزرگ و قدرتمندی حکومت می کرده اند. در معرفی آثار تاریخی یونسکو در ایران با ما همراه باشید تا اطلاعات دقیق تری در مورد تاریخ شگرف ایران در اختیار شما بگذاریم.

آثار باستانی ایران

با اینکه ایران گذشته پر افتخاری دارد و تمدن های بسیار قدرتمندی بر کشورمان حکومت می کرده اند، و شاید همه ایران را با تمدن ۲۵۰۰ ساله کوروش میشناسیم، اما آثار باستانی بدست آمده از منطقه جیرفت در استان کرمان تاریخ کشورمان را به ۷۰۰۰ سال پیش نسبت می دهد. تمدن جیرفت حتی قدیمی تر از تمدن معروف بین النهرین است و با این حساب ایران یکی از کهن ترین تمدن های دنیاست.

به غیر از آثار تاریخی ملی که در کشور داریم، بسیاری از آثار تاریخی معروف در کشورمان در فهرست آثار باستانی یونسکو نیزبه ثبت رسیده اند. ایران نیز به عنوان یکی از کهن ترین کشور های دنیا آثار بسیاری را در این لیست به ثبت رسانده و در حال حاضر بالغ بر ۲۲ اثر فرهنگی و یک اثر طبیعی در ایران در فهرست آثار یونسکو قرار دارد که همیشه از جمله مهمترین انگیزه های خرید بلیط هواپیما خارجی برای گردشگران خارجی است.

1-چغازنبیل در استان خوزستان، نخستین اثر ثبت شده در یونسکو

چغازنبیل در استان خوزستان باقی مانده هایی از شهر مقدس پادشاهی عیلامی هاست که قدیمی ترین اثرتاریخی ایران و نخستین اثر تاریخی ثبت شده در فهرست یونسکوست. تاریخ چغازنبیل در خوزستان به ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد و باقی مانده هایی از شهر دوراونتش است. این اثر تاریخی در سال ۱۹۷۹ به فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسید. یافته های تاریخی در این منطقه نشان می دهد که چغازنبیل پروژه ای ناتمام است و هزاران خشت استفاده نشده در این منطقه پیدا شده که این موضوع را تایید می کند.

۲-پرسپولیس، دومین اثر تاریخی ثبت شده ایران در فهرست یونسکو

تخت جمشید، پرسپولیس یا همان پارسه، که در شمال استان فارس قرار دارد، پرشکوه ترین اثرتاریخی کشور و دومین اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو است. این بنای عظیم در سال ۵۱۸ پیش از میلاد توسط پادشاه قدرتمند ایران، کورورش کبیر بنا شد و پایتخت امپراطوری هخامنشیان بوده است. شاید برایتان جالب باشد که تخت جمشید برروی یک سکوی طبیعی ساخته شده و الهام گرفته شده از معماری باستانی بین النهرین بوده است.

کاخ های باشکوه تخت جمشید شاهد حضور پادشاهان قدرتمندی مانند داریوش کبیر، خشایار شاه و اردشیر اول نیز بوده است. تخت جمشید نیز در سال ۱۹۷۹ به فهرست آثار تاریخی یونسکو پیوسته است. اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد این بنای عظیم هستید سری به مقاله راهنمای سفر به شیراز، شهر شعر و ادب بزنید.

۳-میدان نقش جهان، سومین میراث جهانی ایران در یونسکو

مجموعه میدان نقش جهان یا میدان امام در اصفهان یکی از آثار تاریخ به جا مانده از دوران شاه عباس اول از حکومت صفوی است که دور تا دور میدان را احاطه کرده است. این بنای بی نظیر به خصوص با مسجد سلطنتی اش، یعنی مسجد شیخ لطف الله، شهرت ویژه ای در دنیا دارد.

کاخ تیموریان و قیصریه نیز از دیگر آثار ارزشمند و باستانی در این منطقه اند که بهترین نمونه از تاریخ و فرهنگ ایرانیان باستان است. از دیگر آثار تاریخی مهم در این میدان باید به عالی قاپوی مشهور اصفهان نیز اشاره کنیم. این مجموعه نیز در سال ۱۹۷۹ در آثار باستانی یونسکو ثبت شده است. در راهنمای سفر به اصفهان، می توانید جاذبه های نصف جهان را بهتر بشناسید.

۴-سایت باستانی تخت سلیمان، در استان آذربایجان غربی

یکی از معروف ترین آثار باستانی بجا مانده از دوره زرتشتیان، سایت باستانی تخت سلیمان در شمال غربی ایران و منطقه کوه های آتش فشانی دشت آذربایجان غربی است. تخت سلیمان در حقیقت یک سایت باستانی است و در دوره زرتشتیان از پناهگاه های مهم این منطقه بوده است و بخش های آسیب دیده آن در دوران ایلخانیان مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.

مهمترین معبد حکومت ساسانیان، معبد آناهیتا، نیز در همین منطقه است. معماری سایت سه گانه تخت سلیمان تحت تاثیر الگوهای اسلامی است و اهمیتی نمادین دارد. تخت سلیمان در سال ۲۰۰۳ به آثار یونسکو پیوست.

۵-پاسارگاد، برجسته ترین نمونه معماری سلطنتی ایران

پاسارگاد اولین پایتخت سلطنتی امپراطوری هخامنشیان است که توسط کوروش دوم و کوروش کبیر در قرن ششم پیش از میلاد ساخته شد. تمامی آثار باستانی موجود در این منطقه نمونه هایی برجسته از مرحله اول هنر و معماری سلطنتی ایران است و بهترین نمونه از تمدن کهن ایران اند.

سایت ۱۶۰ هکتاری پاسارگاد متشکل از آرامگاه کوروش دوم، دروازه سلطنتی؛ آمفی تئاتر؛ کاخ مسکونی و باغ های زیبای این منطقه مهر تاییدی بر عظمت باشکوه ایران در گذشته است. پاسارگاد همچنین اولین امپراطوری گذشته است که مدیترانه شرقی و مصر را به رودخانه هندوستان متصل می کرده و منطقه ای متشکل از چندین فرهنگ بوده است. پاسارگاد همچنین بهترین نمونه از احترام به حقوق بشر و فرهنگ های مختلف در ایران است و سبک معماری هخامنشی آن کاملا این موضوع را تایید می کند. پاسارگاد در سال ۲۰۰۴ در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسید.

۶-ارگ تاریخی بم، بزرگترین سازه خشتی دنیا

شهر تاریخی بم یکی دیگر از آثار تاریخی ایران است که در سطحی جهانی شناخته شده و اهمیت بسیار بالایی دارد. ارگ بم به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، بسیار مورد توجه قرار گرفت و با نبوغ به کار گرفته شده در این منطقه برای احداث قنات های مختلف و هدایت آب، رشد و گسترش این منطقه بسیار سریع انجام گرفت.

ارگ بم را باید نمونه کاملی از یک شهر باستانی دانست که تماما با عناصر بومی و محیطی ساخته شده. متاسفانه در زلزله دی ماه ۱۳۸۲ بخش های بسیاری از این اثر تاریخی آسیب دید اما به لطف معماران داخلی و سرمایه های بین المللی مجددا مورد بازسازی قرار گرفت. ارگ بم نیز در سال ۲۰۰۴ به ثبت آثار یونسکو رسید. بیشترین اطلاعات از بهترین نمونه های آثار تاریخی ایران را در مقاله گنجینه نایاب آثار تاریخی کرمان ببنید.

۷-گنبد سلطانیه، پایتخت حکومت ایلخانیان

شهر سلطانیه در استان زنجان، در گذشته پایتخت حکومت ایلخانیان بوده است و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که در سال های ۷۰۴ تا ۷۱۲ هجری قمری ساخته شد. گنبد سلطانیه به دستور سلطان محمد خدابنده، پادشاه مغولی ساخته شد و بنایی هشت ضلعی است که گنبدی فیروزه ای دارد.

این بنای ۵۰ متری به سبک گنبد دوپوششی ساخته شده و همین ویژگی باعث تمایز این گنبد فیروزه ای با دیگر آثار تاریخ ایران است. بدنه بنا تماما از خشت ساخته شده و با کاشی هایی فیروزه رنگ تزئین شده است. گنبد سلطانیه در سال ۲۰۰۵ بلاخره به فهرست آثار جهانی یونسکو اضافه شد.

۸-بیستون، قدیمی ترین سند تاریخی حکومت ایلامی در دنیا

بیستون یکی دیگر از آثار تاریخی معرفو کشور است که کتبیه تاریخی داریو را در خود نهفته دارد و از معروف ترین آثار تاریخی دنیا به شمار می آید. این کتیبه در ارتفاع ۱۰ متری زمین و برروی کوه پراو قرار دارد و بعد از پیروزی و به اسارت گرفتن گئوماتا مغ توسط داریوش بزرگ، نوشته شده و قدیمی ترین سند ایلامی است که به شورش علیه پادشاه اشاره دارد. قدمت بیستون به سال ۵۲۰ پیش از میلاد می رسد و در شهرستان هرسین، استان کرمانشاه قرار دارد. سنگ نوشته های بیستون در سال ۲۰۰۶ به فهرست آثار یونسکو اضافه شد.

۹-مجموعه کلیساهای ارامنه در شمال غربی ایران

مجموعه کلیساهای ارامنه در شمال غربی ایران که شامل بر سه کلیسای سن تادائوس، سن استپانوس و معبد زور زور است، یکی دیگر از آثار یونسکو در ایران اند که اهمیت بسیار بالایی دارند. سن تادائوس مهمترین کلیسا در این بین است که هم قدمت بیشتری دارد و هم مرکز تبادلات دینی و مذهبی ارامنه بوده است. این مجموعه در سال ۲۰۰۸ به فهرست آثار یونسکو پیوست و از مهمترین آثار دیدنی آستان آذربایجان به شمار می آید.

۱۰-سازه های آبی شوشتر، شگرف ترین تونل های آبی جهان

سازه های آبی شوشتر در استان خوزستان که یادگاری از دوران ساسانیان است، یکی از عظیم ترین سازه های آبی دنیاست که در گذشته بنا شد. این سازه های برای هدایت آب و به حرکت درآوردن آسیاب های صنعتی قدیمی مورد استفاده بوده اند. این مجموعه متشکل از آسیاب ها، آبشارها و کانال های عظیمی است که هم برای هدایت آب و هم محلی برای استراحت و تفریح بوده اند. این بنای خارق العاده در سال ۲۰۰۹ در لیست آثار جهانی یونسکو جای گرفت.

۱۱-بازار تاریخی تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده قاره آسیا

مجموعه بازار تاریخی تبریز یکی از بزرگترین و مهمترین بازار های سرپوشیده دنیاست. بازار تاریخی تبریز با مساحتی یک کیلومتر مربعی بزرگترین بازار سرپوشیده دنیاست و از بازارچه ها و کاروانسراهای بسیار زیادی تشکیل شده است و در سال ۲۰۱۰ به ثبت یونسکو رسید.

۱۲-آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، نفس ترین یادگار حکومت صفوی

این مجموعه نفیس که در سال ۲۰۱۰ به ثبت یونسکو رسید در استان اردبیل قرار دارد و بنایی به جا مانده از عصر صفوی است. شیخ صفی الدین اردبیلی جد پادشاهان صفوی است و آرامگاهش بهترین نمونه از آثار بجا مانده ی حکومت صفویان است. از خاص ترین ویژگی های این اثر باید به ده ها اثر بدیع در زمینه های مختلف هنری اشاره کنیم، که این بقعه را در فهرست آثار ماندگار ایران قرار می دهد.

۱۳-باغ های ایرانی، زیباترین یادگار کوروش کبیر در کشور

باغ های ایرانی را باید یکی از زیباترین آثار کهن ایران معرفی کنیم. این بنای تاریخی به دستور مستقیم کوروش بزرگ بنا شد و الهام گرفته از الگوی ساخت باغ های پاسارگاد است که در استان های مختلفی ساخته شدند. همه باغ های ایرانی در استان های مختلف کشور در طراحی خود دارای ۴ بخش اصلی هستند و اصول ساختشان برگرفته شده از قرن ششم پیش از میلاد است.

باغ ایرانی نماد بهشت و چهار عنصر آسمان، زمین،آب و گیاه در آیین زرتشت است. این باغ ها که ساخت هر یک از آن ها به ادوار مختلف باز می گردد، همچنین دارای عمارت ها، راهروها، دالان ها و سیستم آبیاری پیچیده ای هستند و هنر طراحی باغ را حتی در هندوستان و اسپانیا نیز تحت تاثیر خود قرار داده اند. باغ های پاسارگاد، فین کاشان، ارم شیراز، شازده کرمان، باغ عباس آباد مازندران، باغ دولت آباد یزد، باغ اکبریه بیرجند، باغ چهلستون اصفهان و باغ پهلوان پور مهریز مجموعه باغ های ایرانی اند که در سال ۲۰۱۱ به فهرست آثار یونسکو اضافه شدند.

۱۴-مسجد جامع اصفهان، اولین بنای اسلامی به سبکی ساسانی

مسجد جامع اصفهان در قلب شهر قرار دارد منحصربه‌فردترین نمونه از تحول در ساختار مساجد قرن ۱۲ به شمار می آید. این بنا قدیمی ترین اثر حفاظت شده در کشور است و بهترین نمونه از مساجد آسیای میانه نیز هست. مسجد ۲۰ هزار متری شیخ لطف الله اولین بنای سالامی است که سبکی ساسانی دارد و چهار شبستان در آن در نظر گرفته شده. مسجد جامع اصفهان در سال ۲۰۱۲ به آثار جهانی یونسکو اضافه شد و همواره الهام بخش طراحی و ساخت مساجد مختلف در کشور بوده است.

۱۵-گنبد قابوس، یادگار تمدن باستانی ایران

گنبد کاووس یا همان گنبد قابوس، برجی ۵۳ متری و بجا مانده از قابوس بن وشمگیر، حاکم و ادیب سال های ۱۰۰۶ در شمال شرق ایران است. گنبد کاووس تنها بنایی است که از حملات سپاه مغول در قرن های ۱۴ و ۱۵ سالم باقی ماند، اما بسیاری از اسناد تاریخی و بناهایش یا از بین رفت و یا آسیب هایی بسیار جدی دیدند.

این بنای خشتی با اشکال هندسی خاصی که دارد بهترین نمونه از گسترش علم ریاضیات یا تلفیقی اسلامی است که در سال ۲۰۱۲ به فهرست یونسکو اضافه شد.

۱۶-کاخ باشکوه گلستان، قدیمی ترین ساختمان تهران

این شاهکار بجا مانده از دوره قاجار بهترین نمونه از یکپارچگی فرهنگ و هنر در کشور است که کاخ خانوادگی حکومت قاجار بود و در سال ۲۰۱۳ در آثار یونسکو ثبت شد. از مشخصه های خاص کاخ گلستان تهران، معماری ارزشمند و اشیای گرانبهایی است که در ساخت خود دارد.

۱۷-شهر سوخته، یادگار عصر برنز در ایران

شهر سوخته یکی از کهن ترین آثار تاریخی ایران است که محل سکونت آریایی های ایران در ۳۲۰۰ سال پیش بود. بر اساس اسناد تاریخی در سال های ۱۸۰۰ قبل از میلاد این منطقه بیشترین جمعیت ممکن را داشته و سازه های بسیاری در آن وجود دارد. از ویژگی های خاص و شگرف کشف شده در این منطقه باید به اسنادی اشاره کرد که نشان می دهد نخستین چشم مصنوعی جهان، قدیمی ترین تخته نردِ جهان و ساخت نخستین انیمیشن در این منطقه شکل گرفته است. تمدن کهن شهر سوخته در سال ۲۰۱۴ بلاخره به آثار یونسکو پیوست.

۱۸-مجموعه تاریخی شوش، پیشرقته ترین شهر کهن دنیا

مجموعه تاریخی شوش در جنوب غربی ایران و در کناره های رود شاوور و قصر اردشیر قرار دارد. کاوش های باستانی انجام شده در این منطقه نشان می دهد که شوش شهری بسیار مدرن و پیشرفته بود و مجموعه هایی اداری و مسکونی داشته است. تاریخ این شهر از اواخر هزاره پنجم تا قرن سیزدهم را به خود اختصاص می دهد و نمونه ای بسیار عالی از فرهنگ فارس ها و پارت ها است که در سال ۲۰۱۵ در فهرست آثار باستانی دنیا به ثبت رسید.

۱۹-مجموعه تاریخی فرهنگی میمند

میمند در جنوبی ترین بخش کوه های مرکزی کشور، محل زندگی عشایر این منطقه است که در ماه های زمستانی غار های دستکند را برای زندگی خود انتخاب می کنند. این غار ها که به “کمر” نیز شناخته می شوند هیچ شباهتی به خانه های اقلیم های خشک ایران ندارند و چشم اندازی فرهنگی و غنی را از گذشته های بسیار دور ایران به نمایش گذاشته اند و در سال ۲۰۱۵ در فهرست آثار جهانی ثبت شدند.

۲۰-قنات های ایرانی، قنات های یازده گانه تاریخی ایران

قنات های ایرانی در شهر های مختلف کشور از دیگر آثار جهانی کشور اند که به صرف ویژگی عمیق بودن و طولانی بودنشان بکرترین قنات های ایران شده اند. این قنات های یازده گانه که در سال ۲۰۱۶ به آثار یونسکو اضافه شدند شامل قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات حسن‌ آباد مشیر و قنات باغ زارچ، قنات ابراهیم‌ آباد اراک، قنات مزدآباد و قنات عمومی وزوان، قنات مون، قنات گوهرریز جوپار، قنات اکبرآباد بم و قنات قاسم‌آباد بم است.

۲۱-کویر لوت، نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار یونسکو

کویر لوت اولین اثر طبیعی در کشور است که در ۲۰۱۶ به فهرست آثار یونسکو اضافه شد و سابقه تمدنی ۵ هزار ساله را در خود دارد. تابحال بالغ بر ۳ هزار اثرتاریخی در این منطقه کشف شده که مهمترین آنها درفش پنج هزار ساله شهداد است و قدیمی ترین درفش دنیا محسوب می شود.

۲۲-شهر تاریخی یزد، خاص ترین نمونه معماری از شهری کویری

معماری و بافت شهر تاریخی یزد را باید بارزترین نمونه از معماری اقلیم های کویری در دنیا و ایران به حساب آورد. شهر یزد به عنوان شهری جهانی دارای زیبایی های بسیاری است که همچنان بسیاری از امکانات گذشته مانند حسینه ها، جوی آب، بازارچه و حمام ها و دیگر آثار باستانی اش همچنان مورد استفاده اند. بادگیر، مناره و گنبد های خاص یزد از مشخص ترین جنبه های ظاهری شهر یزد اند. شهر یزد در سال ۲۰۱۷ به عنوان شهری جهانی در یونسکو به ثبت رسید.

۲۳-مجموعه باستانی فارس، بنایی تاریخی از عصر ساسانی

در شهرهای فیروز آباد، بیشاپور و سروستان، هفت سایت باستانی وجود دارد که در سال ۲۰۱۸ به فهرست آثار باستانی یونسکو اضافه شدند و مجموعه ای از کاخ ها و ساختار های شهری اند که قدمتی مربوط به دوره ساسانی دارند. این مجموعه باستانی نمونه بسیار ارزشمندی از بهره برداری درست از توپوگرافی طبیعی و تاثیر فرهنگ هخامنشی و پارتی و هنر رومی است که تاثیر قابل توجهی بر معماری ایران داشته است. این سایت باستانی در حال حاضر آخرین اثری می باشد که از ایران در فهرست آثار یونسکو قرار گرفته است.