اولین های هوانوردی در ایران

اولین ها همواره در هر موضوع و مناسبتی حائز اهمیت و توجه هستند.تجربه نخستین انسان در مواجهه با رخدادها و فرایند های طبیعی یا صنعتی از آن روی که میتواند منشا بسیاری از تغییرات مثبت یا منفی در زندگی بشرباشد مورد توجه و خواست عموم است.در این نوشته کوتاه تلاش نموده ایم تا شمارا با اولین های صنعت هوانوردی ایران آشنا سازیم.

پرواز بالون در ایران

108 سال پس از اختراع بالون در سال 1270 خورشیدی و در اواخر سلطنت (ناصرالدین شاه قاجار)آسمان ایران برای نخستین بار توسط یک بالن فرانسوی گشوده شد و این پرواز نمایشی مردم تهران .تبریز و برخی دیگر از شهر های بزرگ کشور را بهت زده نمود.شکل بالون و نحوه رنگ آمیزی آن به گونه ای بود که از زمین به فیلی میمانست که به پرواز در آمده  این تشابه به شکل گیری ضرب المثل(فیل هوا کردن)انجامید که هم اکنون نیز مورد استفاده است و دلالت بر انجام امری سخت و ناممکن دارد.

نخستین خلبانی که بر فراز آسمان ایران پرواز کرد

(مارک یان کوزمیسکی)خبان لهستانی نخستین فردی که توانست در سال 1292 خورشیدی با یک فروند بلریو از خام روسیه به مقصد تهران پرواز کرده و نام خود را به ثبت برساند.

نخستین هواپیمایی که به ایران پرواز کرد

بلریو 11 نخستین هواپیمایی بود که آسمان ایران را در نوردید این هواپیمای فرانسوی تک نفره یازدهمین هواپیمای ساخته شده در کارخانه بلریو است که توسط لویی بلریو(زوئیه 1872-2 اوت 1936)ساخته و در اختیار کشور روسیه قرار گرفته بود.

نخستین سانحه هوایی در ایران

(کوز مینسکی)با هواپیما بلریو11 خود رقم زننده چندین رکورد در فهرست اولین های هوایی ایران است که سانحه هوایی نیز در زمره آنهاست.او که به علت نبودن مکانی مناسب برای فرود در تهران مجبور به انتخاب میدان مشق شده بود در هنگام فرود با لوله توپی که در میدان قرار داشت تصادف کرد و هواپیمایش دچار آسیب شد ولی خوشبختانه به خودش صدمه ای وارد نیامد.هواپیمایی اسیب دبده در تعمیرگاه قشون توسط (کوزمینسکی)تعمیر شد و او تواست دوباره با این هواپیما پرواز خود را از سر بگیرد.

نخستین ممکان فرود هواپیما در ایران

میدان مشق دیویزیون قزاق(محل فعلی وزارت امور خاره و نیروی انتظامی)نخستین مکانی است در ایران که در نبود فرودگاه مناسب در کشور در آن عملیات فرود هواپیما توسط (کوزمینسکی)در 12 دی ماه 1292 خورشیدی صورت پذیرفت.

نخستین مکان برخاست هواپیما در ایران

قصر قجر یا محله بی سیم نخستین مکانی است که یک هواپیما از آن توانست به پرواز در بیاید.کوزمینسکی که در هنگام فرود در میدان مشق هواپیمایش دچار سانحه شد فضای این میدان را برای پرواز کافی ندانست از این رو به بررسی مکان های مسطح شهر تهران پرداخت و در نتیجه زمین هموار محله بی سیم را در قصر سابق قاجار برای این امر مناسب دید.لذا هواپیمای تعمیر شده را از طریق زمین به این مکان انتقال داده و نخستین پرواز خود را به انجام رسانید.

نخستین ایرانی دانش آموخته خلبانی

کلنل (محمد تقی خان پسیان)نخستین ایرانی است که دوره آموزش خلبانی را در کشور آلمان گذراند.البته وی هیچگاه این فرصت را نیافت تا به عنوان خلبان پروازی داشته باشد چرا که خیلی زود در حالی که تنها 33 سورتی پرواز آموزشی را  از سر گذرانده بود  در سال 1296 خورشیدی به علت ابتلا به بیماری از پرواز منع شد.

نخستین دانش آموخته خلبانی در ایران

نایب سوم علی اصغر ملک نخستین فردی است که توانست دوره خلبانی را در ایران فرا گرفته و گواهینامه پرواز خود را به عنوان خلبان در اول تیر 1309 اخذ نماید.

نخستین خلبان ایرانی

عیسی اشتوداخ ملقب به عیسی خان طیار نخستین خلبان ایرانی است که توانست با هواپیمای خود در آسمان ایران پرواز نماید.وی در تاریخ 6 بهمن 1304 از شهر باکو پرواز خودرا آغاز و با گذشتن از مرز وارد حریم هوایی ایران شد.کمبود سوخت و نقص فنی اشتوداخ را مجبور کرد تا در حوالی قزوین فرود امده و به مدت یک ماه برای تعمیر و پرواز مجدد به سمت تهران وقت صرف کند.

نخستین خلبان زن ایرانی

فاطمه پهلوی دهمین فرزند رضا شاه نخستین زن ایرانی است که توانست با طی نمودن دوره های آموزشی به عنوان خلبان در آسمان ایران به پرواز در بیاید.

نخستین پرواز موفق خلبان ایرانی

سرهنگ احمد خان نخجوان نخستین خلبان ایرانی بود که پس از طی نمودن دوره آموزشی در فرانسه و اخذ گواهینامه خلبانی در 16 دی 1303 خورشیدی توانست نخستین پرواز مستقل خود را در مسیر طولانی پاریس_تهران به سلامت به انجام رسانده و با موفقیت به عنوان نخستین خلبان ایرانی در آسمان کشور پرواز موفق انجام داده و هواپیمای خود را در 5 اسفند 1304 در تهران فرود بیاورد.

نخستین مدرسه خلبانی ایران

نخستین مدرسه خلبانی ایران در شهریور سال 1311 در تهران تاسیس و با 20 دانشجو به فعالیت پرداخت که از میان آنها 14 نفر موفق به اخذ گواهینامه پرواز شدند.

نخستین خلبانی که در یک سانحه هوایی جان سپرد

نایب اول فتح الله زند انصارینخستین خلبان ایرانی است که در پی سانحه هوایی جان خود را از دست داده است .او که در حال آزمایش پروازی با هواپیمایی مشقی تایگرمث بریتانیایی بود در بهمن 1311 در اسمان اهواز دچار سانحه شد و نتوانست خود را از این مهاکه نجات دهد.

نخستین افسر خارجی که گواهینامه پرواز ایرانی را کسب کرد

سهرنگ پ.شاونن وابسته نظامی سفارت فرانسه در ایران نخستین تبعه خارجی است که توانست دوره خلبانی را در دانشکده خلبانی نبروی هوایی طی و گواهینامه خود را در 15 خرداد 1330 کسب نماید.

نخستین فرودگاه ایران

قلعه مرغی نخستین فرودگاهی است که عملیات پرواز از آن صورت پذیرفت.این فرودگاه در تاریخ 8 مرداد 1301با پرواز نخستین هواپیما از آن مورد مورد بهره برداری قرار گرفت .نخستین پرواز بر فراز قله دماوند بامداد 27 آذر 1304 به مدت 7 دقیقه توسط سه فروند هواپیمای فرانسوی انجام شد.تا پیش از آن هیچ هواپیمایی در ایران نتوانسته بود به چنین ارتفاعی دست پیدا کند .این پرواز مهم از فرودگاه قلعه مرغی آغاز و به مدت یک ساعت و 3 دقیقه به درازا کشید.

نخستین هواپیمای خریداری شده ایران

نخستین هواپیمایی که ایران اقدام به خرید آن نموده است.که در سال 1301 خورشیدی ارتش شاهنشاهی برای استفاده ارتباطی و ترابری نظامی از شرکت  یونکرس آلمان تهیه نمود.این شرکت همچنین نخستین شرکتی است که توانست تاسیسات هواپیمایی را در ایران به وجود بیاورد.

نخستین تعمیرکار ایرانی هواپیما

سیاوش سیاه پوش نخستین ایرانی است که توانست فرایند تعمیر اساسی یک هواپیما را در ایران در سال 1309 به سر انجام برساند.هواپیمای تعمیری او از نوع (دی هاویلاند 9 آ )بود که عملیات تعمیر آن در تعمیرگاه قلعه مرغی انجام و پرواز آزمایشی آن با موفقیت به خلبانی ستوان یکم مهدی سپه پور و سر نشینی ستوان دوم سیاه پوش صورت پذیرفت.

نخستین کارخانه مونتاژ هواپیما

کارخانه های هواپیمایی شهباز که در سال 1314 به بهره برداری رسید نخستین کارخانه های ایران به شمار می آیند که فرایند مونتاژ هواپیما در آنها با قطعات خریداری شده از انگلستان صورت میپذیرفت.این کارخانه ها در سال 1314 پایه گذاری و آماده بهره برداری گردید.نخستین محصولات این کارخانه از نوع دی هاویلند تایگر مث(آداکس) و (هایند)بودند که از اول مرداد 1317 به تناوب پرواز های خود را به انجام رسانده و تحویل نیروی هوایی شد.برنامه ساختن هواپیما توسط این کارخانه ها تا سال 1318 اجرا شد ولی از این تاریخ به بعد به سبب بروز جنگ جهانی  و نرسیدن مواد اولیه این برنامه متوقف ماند.

نخستین استفاده از چتر نجات در ایران

سانحه هوایی هواپیمایی آداکس به خلبانی استوار جعفر دربندی در تاریخ 20 مهر 1315 که منجر به اتش سوزی آن شد نخستین گزارش ثبت شده در ایران است که در آن خلبان با استفاده از چتر نجات خود را از مهلکه رهانیده است.

نخستین شرکت هواپیمایی ایران

در سال 1321 نخستین شرکت هواپیمایی ایران با نام ایرانیان ایر ویز توسط گروهی از بازرگانان ایرانی به منظور جابجایی مسافر و بار در مسیر های داخلی و منطقه ای تاسیس شد سالها یعد از انجام موفقیت آمیز پرواز های داخلی این شرکت پرواز های هفتگی به اروپا را نیز در دستور کار خود قرار داده و توانست با تجهیز ناوگان خود به هواپیماهای داگلاس دی سی 3(داگلاس دی سی 4)و ویکرز ویسکونت به عنوان نخستین شرکت هواپیمایی ایرانی به فعالیت بپردازد.

نخستین پرواز مسافران ایرانی به خارج از کشور

کارکنان هوایی ایران نخستین کسانی بودند که به عنوان مسافر از طریق هواپیما به خارج از کشور پرواز کردند.در دودم آبان 1313 این گروه کارشناسان به دعوت دولت ترکیه توسط 5 فروند هواپیمایی آداکس هورنت برای انجام دیداری دوستانه از تهران به مقصد آنکارا پرواز و پس از 15 روز توقف در 17 آبان همان سال به تهران مراجعت نمودند.

اولین عملیات هوایی در ایران

نبرد قوای ایرانی با جنگلی ها به رهبری میرزا کوچک خان نخستین نبردی است که در آن عملیات هوایی صورت پذیرفت خلبانان انگلیسی با دو فروند هواپیما در این نبرد قوای دولتی را تقویت کرده .وظیفه ی پشتیبانی از نیروهای زمینی را بر عهده داشته و نخستین عملیات نظامی هوایی را در ایران رقم زدند.

نخستین پرواز نمایشی در ایران

5 خرداد 1303 در جریان بازدید و رژه قشون تهران برای نخستین بار نمایش هواپیماهای نظامی بر فراز تهران از فرودگاه قلعه مرغی آغاز و پس از 15 دقیقه به پایان رسید.